Από τα μικρότερα πουλιά της Ελληνικής Φύσης, με πολλά εντυπωσιακά χαρακτηριστικά.
Κατ' αρχάς να σας πω πως δεν κινδυνεύει, ανήκει στα είδη ελάχιστης ανησυχίας. Παρά το γεγονός όμως πως υπάρχουν ικανοποιητικοί πληθυσμοί, είναι δυσκολοφωτογράφητος. Τουλάχιστον, εμένα με δυσκόλεψε πολύ, λόγω της συνεχούς κίνησής του, αλλά και του διαρκούς κρυφτού μέσα σε πυκνούς θάμνους.
Η επιστημονική του ονομασία, όπως άλλωστε και χιλιάδων άλλων ειδών, είναι ελληνική.
Τρωγλοδύτης λέγεται που βγαίνει από το "τρώγλη" που σημαίνει σπηλιά ή κατοικία στενή, ανήλια και σε κακή κατάσταση και το "δύω" που σημαίνει βυθίζομαι.
Βέβαια κανείς δεν τον ξέρει ως τρωγλοδύτη. Τρυποφράκτης είναι το κοινό του όνομα.
Με 10 εκατοστά σώμα, είναι από τα μικρότερα πουλιά (δεν είναι το μικρότερο, τον "περνάει" με 9 εκατοστά ο χρυσοβασιλίσκος και κοκκινοβασιλίσκος).
Έχει σύντομο αλλά πολύ δυνατό κελάηδημα που φτάνει τα 90 ντεσιμπέλ.
Τα αρσενικά κατά την αναπαραγωγή, φτιάχνουν χαρέμι που φτάνει έως και τις έξι θηλυκές.
Το πουλάκι αυτό, αυτή η μικρή μπαλίτσα, αναφέρεται σε πολλούς μύθους και παραδόσεις αρκετών χωρών ως Βασιλιάς. Και αυτό, οφείλεται σε μας, και συγκεκριμένα στον Αίσωπο όπου το αναφέρει σε κάποιον μύθο του, σύμφωνα με τον οποίο μαζεύτηκαν όλα τα πουλιά για να βγάλουν τον βασιλιά τους. Αποφάσισαν πως βασιλιάς θα ήταν όποιο πουλί πετάξει ψηλότερα. Ο μικρός αλλά πανέξυπνος τρυποφράκτης, κρύφτηκε μέσα στα φτερά του αετού. Όταν ο αετός είχε φτάσει πιο ψηλά από κάθε ανταγωνιστή, αλλά είχε εξουθενωθεί για να πάει παραπάνω, πετάχτηκε ο τρυποφράκτης από τα φτερά του και τον ξεπέρασε. Έτσι ανακηρύχθηκε βασιλιάς!
Επίσης, το πτηνό αναφέρεται στο περίφημο παραμύθι των αδελφών Γκριμ («Ο Τρυποφράχτης και η Αρκούδα») που μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Και αυτό, αναφέρεται στην εξυπνάδα του Τρυποφράκτη. Σε κάποιες χώρες πιστεύεται πως είναι οιωνός συναπαντήματος με τα ξωτικά, ενώ κάποιες φορές πρόκειται για μεταμφιεσμένο ξωτικό.
Για τους Κέλτες δρυίδες ο τρυποφράχτης ήταν ιερός κι έτσι το να σκοτώσεις τρυποφράχτη οποιαδήποτε εποχή του χρόνου θεωρούσαν πως έφερνε ατυχία, με μοναδική εξαίρεση την τελετουργική εορτή για το «Κυνήγι του Τρυποφράχτη», που λάμβανε χώρα κατά την περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου. Σύμφωνα με αυτό το παράξενο έθιμο (το οποίο συνηθίζεται ακόμα στις αγροτικές περιοχές των Βρετανικών Νήσων και τη Γαλλία), τα «αγόρια τρυποφράχτες» ντύνονται με κουρέλια, χτυπούν κατσαρολικά, λεκάνες και κρουστά, προχωρώντας παρατεταγμένα στη σειρά πίσω από έναν τρυποφράχτη που έχει σκοτωθεί γι’ αυτήν την περίσταση και έχει τοποθετηθεί πάνω σε ένα κοντάρι στολισμένο με φύλλα βελανιδιάς και κλαράκια ιξού. Σε ορισμένες περιοχές, τα «αγόρια τρυποφράχτες» κάνουν επίσης την εμφάνισή τους κατά την εορτή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, κατά τη Δωδέκατη Νύχτα ή του Αγίου Στεφάνου ανήμερα, κουβαλώντας ένα ζωντανό τρυποφράχτη από αγροικία σε αγροικία (κλεισμένο μέσα σε ένα μικρό «σπίτι για τρυποφράχτες», στολισμένο με κορδέλες), συλλέγοντας φόρο τιμής υπό τη μορφή νομισμάτων ή λαμβάνοντας για κέρασμα κούπες με μπύρα σε όποιο σπίτι σταματήσουν (πηγή).
Τέλος, αναφέρεται πως ο Τρυποφράκτης πρόβλεψε τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα, όπως και ότι με το τραγούδι του πρόδωσε τον Άγιο Στέφανο για να ακολουθήσει το μαρτύριο του.
Όλ' αυτά, αυτό το μικρό πουλάκι, που δυστυχώς στις πόλεις αγνοείται ακόμη και η ύπαρξή του (ευτυχώς γι' αυτό...)