Η Αγιά Σωτήρα της Παιανίας

Το εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή αλλιώς της «Αγιά Σωτήρας», όπως την αποκαλούν οι κάτοικοι της Παιανίας, βρίσκεται βορειοανατολικά της πόλης, στη νότια πλαγιά του λόφου Μύρτεζα.
Είναι ένας όμορφος, μικρός ναΐσκος, το εσωτερικό του οποίου είναι μόλις 2.20 x 2.35 μ. και κάπως «χωμένο» στο έδαφος, μέσα σε ένα περίβολο με κυπαρίσσια και περιμετρική βλάστηση. 
Η έλλειψη κανονικότητας στη κατασκευή και στη μορφή, προσδίδει ιδιαίτερο χαρακτήρα στον ναό.
Το εσωτερικό του πολύ μικρό και έντονα λαϊκότροπο.
Είναι μονόχωρος, ξυλόστεγος, μεταβυζαντινός ναός, διαστάσεων 3.65 x 4.90 μ., με ημικυκλική αψίδα ιερού.
Σύμφωνα με την παράδοση ο ναός κτίστηκε από τον Νικ. Λουντζή στα μέσα του 19ου αιώνα.
Στις αρχές του αμέσως επόμενου αιώνα, ο ναΐσκος ήταν παρατημένος. Ο περίβολος του ήταν γεμάτος από χώματα και πέτρες και η είσοδος του ήταν απροσπέλαστη. Στην περιοχή έβοσκε τα πρόβατα του ένας βοσκός. Του εμφανίζεται τότε ένας καλόγερος και του λέει: «Θα πας στον Ανδρέα τον Ανδρίκου τον Σαρδελά και θα του πεις να αναλάβει με την οικογένεια του να συμμαζέψει τον περίβολο της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης εδώ πιο πάνω, να τον εξωραΐσει και να την λειτουργούν κάθε χρόνο ανήμερα της εορτής». Πριν προλάβει να απαντήσει ο βοσκός, ο καλόγερος έγινε άφαντος!
Ο Ανδρέας ο Ανδρίκου δεν ήταν τόσο πιστός και δεν πίστευε στα θαύματα. Όταν λοιπόν ο αγαθός βοσκός του μετέφερε την ιστορία, δεν τον πίστεψε και τον έδιωξε! Ο καλόγερος ξαναεμφανίστηκε τότε στον βοσκό και δεύτερη και τρίτη φορά, αλλά ο Ανδρίκου αρνούνταν να τον πιστέψει. Τότε ο καλόγερος εμφανίστηκε και τέταρτη φορά, λέγοντας στον βοσκό: «Αν δεν σε πιστέψει και τώρα, θα του πεις ότι θα αρχίσουν να πεθαίνουν τα παιδιά του και θα δεις ότι θα πειστεί». Όμως παρά την προειδοποίηση αυτή, ο Ανδρίκου αρνήθηκε και πάλι να πιστέψει τον βοσκό.
Μέσα σε μόλις ένα χρόνο, θα χάσει από ιάσιμες αρρώστιες, τρία από τα εννέα παιδιά του. Τότε θα τον ζώσουν τα φίδια! Πείθεται και καλεί κοντά του τα μεγαλύτερα αγόρια του και τους μεταφέρει τα γεγονότα. Τους δίνει εντολή να πράξουν όσα ζήτησε ο καλόγερος. Τους δίνει την ευχή του και λίγο αργότερα φεύγει κι εκείνος από τη ζωή.
Πηγή: Αθανάσιος Χατζηδάβαρης