Βρίσκεται στον οικισμό Νταού Πεντέλης και διοικητικά ανήκει στον Δήμο Ραφήνας Πικερμίου. Απέχει 30 περίπου χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας. 
Η Μονή είναι χτισμένη σε μια ρεματιά της ανατολικής πλευράς του Πεντελικού όρους. Η αρχιτεκτονική του πανύψηλου ναού της απέχει πολύ από τα καθιερωμένα ελληνικά πρότυπα, διαφοροποιώντας τον από όλους τους υπόλοιπους ελληνορθόδοξους ναούς. Ανάλογο ύψος έχει και ο παρακείμενος, ανάλογου ύφους, πύργος που προσθέτει στο ιδιόμορφο της μονής.
Η θεμελίωση της Μονής ανάγεται μεταξύ 9ου και 10ου αιώνα.
Γράφει ο Καμπούρογλου: «...Κανείς όμως έως τώρα δεν μας διηγήθη την αρχαίαν και την Βυζαντινήν του ιστορίαν. Τι ήτο πριν γείνει μοναστήρι; Εις ποίον ιερόν, εις ποίον μνημείον να ανήκον τα πολλά και ωραία του μάρμαρα, τα εντοιχισμένα ή σκόρπια; Πότε ιδρύθη το παμπάλαιον μοναστήρι, επί των ερειπίων του οποίου ανυψώθη το εις ερείπια και αυτό σωζόμενον τώρα, και του οποίου είναι γνωστός οπωσδήποτε ο χρόνος της ανιδρύσεως; Ποίος ήτον ο αγνώστου επωνύμου Πιγκέρνης, όστις, κύριος όλων των πέριξ εκτάσεων, εις τας οποίας έδωσε το εν χρήσει μέχρι σήμερον όνομα του τίτλου του, θα είχεν, ως φαίνεται, και το μοναστήρι Ταώ - έτσι το ονομάζουν τα Πατριαρχικά χαρτιά - υπό την προστασίαν, ίσως και την κυριότητα, της γενεάς του;» Ορεσίβιος: Πεντέλη Το όρος των Αμώμων
Kάπου αλλού γράφει επίσης (ο Καμπούρογλου): «Καταφανή ίχνη πείθουν, ότι το σημερινόν οικοδόμημα είναι συμπλήρωμα άλλου προϋπάρξαντος, το οποίον πάλιν ιδρύθη επί των ερειπίων και δια των συντριμμάτων παλαιοτάτου Βυζαντινού ναού, όστις πάλιν θα εκακομεταχειρίσθη αρχαίον Ελληνικόν Ιερόν». (“Ο Αναδρομάρης της Αττικής”, εκδ. Βιβλιοπωλείο Δ. Ν. Καραβία, σ. 71).
Ποιος Ναός προϋπήρχε της Μονής; Ο Ορεσίβιος στο βιβλίο του «Πεντέλη - Από την ανάδυση της Αιγαίας γης έως τους Ρωμαϊκούς Χρόνους» δίνει μια εξήγηση που παράλληλα είναι και μια άποψη για την προέλευση της ονομασίας ΤΑΩ.
Λέει: «Σε πάρα πολλές περιπτώσεις τα ονόματα των παλιών εκκλησιών είναι ένας απόηχος του ονόματος του αρχαίου Θεού που λατρευόταν αρχικά εκεί. Έτσι λοιπόν, η λέξη Ταώς ήταν στην αρχαιοελληνική γλώσσα το παγώνι. Και το παγώνι όπως γνωρίζουμε ήταν το ιερό πτηνό της Θεάς Ήρας. Ίσως η ονομασία της μονής να «προδίδει» ότι σε εκείνο το σημείο υπήρχε κάποτε ναός αφιερωμένος στην Ήρα».
Ο Ορλάνδος θεωρεί ως πιθανότατη εκδοχή να υπήρξε ο τόπος όπου ανοικοδομήθηκε η μονή κτήμα κάποιου μεγιστάνα από την Ιβηρία, ο οποίος βάπτισε την περιοχή από την ονομασία της πατρίδας του ως χώρας των Ταώνων.
Αργότερα, προσθέτει ὁ ίδιος ὁ Α. Ορλάνδος, ότι κατά την περίοδο της Λατινοκρατίας, το Ταώ μεταβλήθηκε σέ Da-ho, Dahu, και απλά Hu,ὅπως εντοπίζεται στη Βούλα τού Πάπα Ἰννοκεντίου.
Άλλοι πιστεύουν πως το Ταώ είναι παράφραση του Νταού
Ο Σουρμελής πίστευε πως στην περιοχή αυτή βρίσκονταν ο Δήμος Κριώα. Κατά τον Σουρμελή: «Ο δήμος Κριώα αλβανισθείς απώλεσε το ελληνικόν όνομά του και καλείται Αλβανιστί Νταού παρά το Ντάσι σημαίνον εις την Αλβανικήν φωνήν τον κριόν. Ντάσης = Κριός, Νταού = Κριώα».
Στή συνέχεια, σέ ἂλλα σημεῖα τοῦ δαπέδου πού πραγματοποιοῦνταν ἐργασίες, βρέθηκαν και ἂλλοι τάφοι καί λείψανα, που βρίσκονταν ἐντός αὐτῶν και ἀνέβλυζαν ἂρρητη εὐωδία.
Ἡ προσπάθεια τῆς ἀνεύρεσης τῶν ὑπόλοιπων σωμάτων τῶν Ἁγίων Πατέρων συνεχίστηκε, ὃταν ὓστερα ἀπό ὁρισμένα χρόνια ἐντοπίστηκαν καί ἂλλα σέ παρακείμενο τοῦ καθολικοῦ χῶρο. Στη συνέχεια, ακολούθησε ἡ ἒνταξη τῶν 179 Ὁσιομαρτύρων Πατέρων τῆς Ἱεράς Μονῆς Παντοκράτορος στό ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν ἀπό 14 Αὐγούστου 1992 συνοδική ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου".
Μοναδικότητες της Μονής:
Ο Πύργος
Τά μοναστήρια, τά ὁποῖα δέν βρίσκονταν μέσα σέ ἀστικά κέντρα, ὥστε νά εἶναι δυνατή ἡ ἀσφάλειά τους, ἀλλά εἶχαν ἱδρυθεῖ σέ ἐρημικά παράλια ἤ σέ ἀπόκεντρα μέρη, ὅπως καί ἡ Ἰερά Μονή τοῦ Παντοκράτορος, εἶχαν τήν ἀνάγκη ὄχι μόνο ἑνός παρατηρητηρίου, ἀλλά καί ἑνός ἔσχατου τόπου προστασίας καί καταφυγῆς σέ περίπτωση είσβολῆς καί ἅλωσης τῆς Μονῆς ἀπό βαρβαρικές ἐπιδρομές.
Συνήθως οἱ ἀμυντικοί αὐτοί πύργοι ἐσωτερικά διέθεταν ὀρόφους, στούς ὁποίους ἀνέβαινε κάποιος ἀπό κτιστή κλίμακα. Ἡ κλίμακα αὐτή στήν περίπτωση τοῦ Πύργου τῆς Μονῆς βρισκόταν ἐντός τοῦ πάχους τοῦ τοίχου.
Η θεμελίωση της Μονής ανάγεται μεταξύ 9ου και 10ου αιώνα.
Γράφει ο Καμπούρογλου: «...Κανείς όμως έως τώρα δεν μας διηγήθη την αρχαίαν και την Βυζαντινήν του ιστορίαν. Τι ήτο πριν γείνει μοναστήρι; Εις ποίον ιερόν, εις ποίον μνημείον να ανήκον τα πολλά και ωραία του μάρμαρα, τα εντοιχισμένα ή σκόρπια; Πότε ιδρύθη το παμπάλαιον μοναστήρι, επί των ερειπίων του οποίου ανυψώθη το εις ερείπια και αυτό σωζόμενον τώρα, και του οποίου είναι γνωστός οπωσδήποτε ο χρόνος της ανιδρύσεως; Ποίος ήτον ο αγνώστου επωνύμου Πιγκέρνης, όστις, κύριος όλων των πέριξ εκτάσεων, εις τας οποίας έδωσε το εν χρήσει μέχρι σήμερον όνομα του τίτλου του, θα είχεν, ως φαίνεται, και το μοναστήρι Ταώ - έτσι το ονομάζουν τα Πατριαρχικά χαρτιά - υπό την προστασίαν, ίσως και την κυριότητα, της γενεάς του;» Ορεσίβιος: Πεντέλη Το όρος των Αμώμων
Ποιος Ναός προϋπήρχε της Μονής; Ο Ορεσίβιος στο βιβλίο του «Πεντέλη - Από την ανάδυση της Αιγαίας γης έως τους Ρωμαϊκούς Χρόνους» δίνει μια εξήγηση που παράλληλα είναι και μια άποψη για την προέλευση της ονομασίας ΤΑΩ.
Ο Ορλάνδος θεωρεί ως πιθανότατη εκδοχή να υπήρξε ο τόπος όπου ανοικοδομήθηκε η μονή κτήμα κάποιου μεγιστάνα από την Ιβηρία, ο οποίος βάπτισε την περιοχή από την ονομασία της πατρίδας του ως χώρας των Ταώνων.
Αργότερα, προσθέτει ὁ ίδιος ὁ Α. Ορλάνδος, ότι κατά την περίοδο της Λατινοκρατίας, το Ταώ μεταβλήθηκε σέ Da-ho, Dahu, και απλά Hu,ὅπως εντοπίζεται στη Βούλα τού Πάπα Ἰννοκεντίου.
Άλλοι πιστεύουν πως το Ταώ είναι παράφραση του Νταού
Ο Σουρμελής πίστευε πως στην περιοχή αυτή βρίσκονταν ο Δήμος Κριώα. Κατά τον Σουρμελή: «Ο δήμος Κριώα αλβανισθείς απώλεσε το ελληνικόν όνομά του και καλείται Αλβανιστί Νταού παρά το Ντάσι σημαίνον εις την Αλβανικήν φωνήν τον κριόν. Ντάσης = Κριός, Νταού = Κριώα».
Ο Νερούτσος παράγει το Νταού από το γαλλικό De Hu σημειώνοντας ότι, «επί Φραγκοκρατίας το χωρίον (ένθα η μονή Ταώ) εκαλείτο γαλλιστί de Hu, αλβανιστί δε έπειτα Νταού»
Όλα αυτά έβρισκαν τελείως αντίθετο τον Δ. Καμπούρογλου ο οποίος πρότεινε κάτι τελείως διαφορετικό: «Επί του υπερθύρου της Μονής σώζεται μέχρι της σήμερον κεχαραγμένον το μονόγραμμα (ΤΩ). Τούτο ήτο σύμβολον της Μονής· και υπό μεν των πολλών ανεγιγνώσκετο, εκ των δύο στοιχείων Τ και Ω εξ ων αποτελείται, ΤΑ – Ω, υπό δε των μεμυημένων οπωσδήποτε των συμβόλων της Εκκλησίας, βεβαίως δε και υπό των πρώτων οίτινες το εχάραξαν εις το υπέρθυρον της εκκλησίας της αρχαίας Μονής, ηρμηνεύετο: (Μονή) Σωτήρος Χριστού του Παντοκράτορος, ως πράγματι ονομάζεται η Ταώ· διότι το μεν Τ παριστά το σταυρικόν πάθος και τον Ιησού Χριστόν, το δε Ω παριστά αυτόν ως Παντοκράτορα. Κατά ταύτα λοιπόν αντί ν’ αναγράψωσιν επί του υπερθύρου της Μονής οι αρχικοί ιδρυταί ταύτης το όνομα της Μονής πλήρες, έγραψαν αυτό συμβολικώς δι’ ενός Τ και Ω, εξ ων προήλθε το όνομα ΤΑΩ...»
Τα σωζόμενα στοιχεία συγκλίνουν στο ότι η μονή ΤΑΩ γνώρισε τρεις τουλάχιστον καταστροφές στην ιστορία της.
👉 Ο πρωταρχικός ναός αυτός του 9ου - 10ου αιώνα καταστράφηκε, χωρίς όμως η ιστορία να διασώσει τους καταστροφείς. Υπάρχει μια εικασία, κατά την οποία, οι υπεύθυνοι πρέπει να ήταν Σαρακηνοί πειρατές. Κατά μια άλλοι εκδοχή η πρώτη καταστροφή έγινε από Νορμανδικά φύλα για τον πλούτο της Μονής.
Κατόπιν πολυετούς ερήμωσης η μονή ξανακτίστηκε το 12ο αιώνα από τον Νικόλαο Καματηρό, γόνο μεγάλης βυζαντινής οικογένειας. Το όνομά του διασώζεται σε επιγραφή. Τότε ο ναός αφιερώθηκε στον «Παντοκράτορα».
👉 Η μονή ερήμωσε πάλι κατά την εισβολή τον Φράγκων στην Αττική το 1204, οι οποίοι υποχρέωσαν τους μοναχούς να εγκαταλείψουν τη μονή. Αυτή παρέμεινε στους Φράγκους έως το 1456, οπότε στη νέα επιδρομή των Τούρκων καταστράφηκε και ο ναός. Υπάρχει η εκδοχή πως δεν τον κατέστρεψαν οι Τούρκοι τον Ναό αλλά οι ίδιοι ο Φράγκοι πουν τον κατήχαν.
Η μονή παρέμεινε έρημη για έναν αιώνα ώσπου το 1575 ο ναός ξανακτίστηκε από τον Δημήτριο Αναδρομάρη και τον Ιωάννη Ντούζη τον Αλεξηνά. (Πλούσιοι γαιοκτήμονες της Αττικής και οι δύο.) Σύμφωνα με σιγίλιο του 1614, οι δύο αυτοί άντρες, «...θείω ζήλω κινηθέντες προ χρόνων ουκ ολίγων ανήγειραν εκ βάθρων τον εν τη θέσει Ταώ ευρισκόμενον θείον ναόν του Παντοκράτορος Σωτήρος Χριστού».
Η μονή αναδείχθηκε σε σταυροπηγιακή από το Μητροπολίτη Αθηνών Σωφρόνιο.
Με την ολοκλήρωση των έργων, πλήθος μοναχών συγκεντρώθηκε στη μονή· ο αριθμός τους ξεπέρασε τους 100.
👉 Στα τέλη του 17ου αιώνα έγινε επιδρομή πειρατών στη μονή. Όπως διηγείται ο Κύριλλος Δέγλερης στα απομνημονεύματά του: «Καθ’ ην εποχήν οι πειραταί Αλγερινοί ελεηλάτουν και ερήμωνον τα παράλια μέρη, είχον ελλιμενισθή μετά των κατέργων αυτών εις την Ραφίνα κατά τας ημέρας της Μεγάλης Εβδομάδος· την ημέρα δε της Αναστάσεως υπηρέτης τις της Μονής έχων έχθρα κατά των μοναχών, συννενοηθείς μετά των πειρατών εισήγαγεν αυτούς εν τη Μονή, καθ’ ην ώραν οι μοναχοί εώρταζαν την Ανάστασιν, τους οποίους κατέσφαξαν άπαντας· λεηλατήσαντες δε και ερημώσαντες την Μονήν ανεχώρησαν, εσώθη δε εις μόνος ιερεύς μεθ’ ενός υποτακτικού, όστις είχεν υπάγει εις το μετόχι Γεροτσακούλι και έκαμεν ανάστασιν των κολλήγων, ο οποίος επιστρέφων το εσπέρας της Κυριακής εύρεν έξωθεν και μακρύτερα της Μονής δύο εκ των μοναχών φονευμένους, ανήλθε δε και διανυκτέρευσεν εις το άνωθεν της Μονής όρος, την δε πρωΐαν είδε τα κάτεργα αναχωρούντα εκ Ραφίνος και κατελθών εν τη Μονή έυρεν άπαντας τους μοναχούς φονευμένους, μετέβη δε εις την μονήν Πεντέλης και παραλαβών μοναχούς επήγε και ενεταφίασε τους φονευμένους».
179 μοναχοί βρήκαν τον θάνατο. Βασανιστικό θάνατο. Ὅλοι εἶχαν ὑποστεῖ διαφορετικό Μαρτύριο ἔχοντας βάψει μέ τό αἷμα τούς ἄπ΄ ἄκρη σ' ἄκρη τοῦτον τόν τόπο.
Από τότε η μονή έγινε μετόχι της Μονής Πεντέλης και έμεινε έρημη για τρεις αιώνες. Η μονή επαναλειτούργησε το 1963, όταν κτίστηκαν κελιά και εγκαταστάθηκε εκεί γυναικεία αδελφότητα.
Διαβάζουμε στο site της Μονής: "Γιά αἰώνες ὁ τάφος τῶν 179 πατέρων παρέμενε ἂγνωστος ἓως ὃτου τό Σεπτέμβριο τοῦ 1965, κατά τήν πραγματοποίηση ἒργων ἀνανέωσης τοῦ δαπέδου στό ἐσωτερικό τοῦ καθολικοῦ, ἑντοπίσθηκαν τάφοι μέ ὁλόκληρα λείψανα μοναχῶν. Στή συνέχεια, σέ ἂλλα σημεῖα τοῦ δαπέδου πού πραγματοποιοῦνταν ἐργασίες, βρέθηκαν και ἂλλοι τάφοι καί λείψανα, που βρίσκονταν ἐντός αὐτῶν και ἀνέβλυζαν ἂρρητη εὐωδία.
Ἡ προσπάθεια τῆς ἀνεύρεσης τῶν ὑπόλοιπων σωμάτων τῶν Ἁγίων Πατέρων συνεχίστηκε, ὃταν ὓστερα ἀπό ὁρισμένα χρόνια ἐντοπίστηκαν καί ἂλλα σέ παρακείμενο τοῦ καθολικοῦ χῶρο. Στη συνέχεια, ακολούθησε ἡ ἒνταξη τῶν 179 Ὁσιομαρτύρων Πατέρων τῆς Ἱεράς Μονῆς Παντοκράτορος στό ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν ἀπό 14 Αὐγούστου 1992 συνοδική ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου".
👉 Η αρχιτεκτονική του χώρου είναι μάρτυς της ιστορικής συνέχειας και των περιπετειών της Μονής, δεδομένου ότι κατά την γνώμην των ειδικών, συνυπάρχουν εις αυτόν βυζαντινά, φραγκικά, ισλαμικά και ιβηρικά στοιχεία (εννοιείται η Ιβηρία του Καυκάσου, στη σημερινή Γεωργία, και όχι η Ιβηρική χερσόνησος της Ισπανίας και της Πορτογαλίας)...
👉 ...Ο κυρίως ναός ευρίσκεται κάτω από τον κεντρικόν μεγάλον τρούλλον, ο οποίος στηρίζεται εις εξ στηρίγματα, πράγμα το οποίον δίδει εις τον Ναόν ένα ιδιότυπο χαρακτήρα, ήτοι ναού έχοντος εξαγωνικόν τρούλλον. Έχει δηλαδή έξι στηρίγματα επάνω στα οποία στηρίζεται ο τρούλος, ο οποίοςείναι εσωτερικά κυκλικός και εξωτερικά δωδεκάπλευρος. Η χρησιμοποίησις της στηρίξεως του τρούλλου εις εξ στηρίγματα είναι μοναδική εν Ελλάδι, αντιθέτως χρησιμοποιείται, όπως απέδειξεν ο Strzygowski, εις άλλας χώρας, ήτοι εις την Αρμενίαν και την Γεωργίαν ήδη από των αρχών της 2ας χιλιετίας. Ο ναός είναι διώροφος και ο πύργος στην πρόσοψή του τριώροφος.
👉 Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, ἡ Μονή ἀκολουθοῦσε τό Στουδίτικο τυπικό ὡς πρός τήν τέλεση τῆς Θείας Λατρείας, φέρουσα στήν Ἀττική τό τυπικό τῶν Ἀκοιμήτων της Κωνσταντινουπόλεως, δηλαδή τῆς ἀδιαλείπτου τελέσεως ὅλων τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ εἰκοσιτετραώρου στό Καθολικό τῆς Μονῆς. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι στίς μέρες μας, ἴσως εἶναι ὁ μοναδικός Ναός στήν Ὀρθοδοξία πού σώζεται ὡς Ἀκοίμητη Μονή καί ἕνας ἀπό τούς ἐλαχίστους ἑξαγωνικούς Ναούς πού σώζονται στόν Ἑλλαδικό χῶρο.
Τά μοναστήρια, τά ὁποῖα δέν βρίσκονταν μέσα σέ ἀστικά κέντρα, ὥστε νά εἶναι δυνατή ἡ ἀσφάλειά τους, ἀλλά εἶχαν ἱδρυθεῖ σέ ἐρημικά παράλια ἤ σέ ἀπόκεντρα μέρη, ὅπως καί ἡ Ἰερά Μονή τοῦ Παντοκράτορος, εἶχαν τήν ἀνάγκη ὄχι μόνο ἑνός παρατηρητηρίου, ἀλλά καί ἑνός ἔσχατου τόπου προστασίας καί καταφυγῆς σέ περίπτωση είσβολῆς καί ἅλωσης τῆς Μονῆς ἀπό βαρβαρικές ἐπιδρομές.
Συνήθως οἱ ἀμυντικοί αὐτοί πύργοι ἐσωτερικά διέθεταν ὀρόφους, στούς ὁποίους ἀνέβαινε κάποιος ἀπό κτιστή κλίμακα. Ἡ κλίμακα αὐτή στήν περίπτωση τοῦ Πύργου τῆς Μονῆς βρισκόταν ἐντός τοῦ πάχους τοῦ τοίχου.
Κλείνοντας
α) Να επισκεφθείτε τη Μονή. Θα βρείτε ανοιχτή την αγκαλιά των Μοναχών, με απεριόριστη διάθεση να σας δώσουν όποια πληροφορία θέλετε
β) Ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου τις μοναχές, που μου επέτρεψαν να βιντεογραφήσω στο εσωτερικό.
γ) Λυπάμαι που θα σας κουράσω, αλλά για να δείτε το εσωτερικό θα πρέπει να δείτε τα videos παραπάνω.
Το site της Μονής: http://www.pantokratoros-tao.gr/index.php/el/